جوان و تحصیل علم

محمدباقر شریعتى سبزوارى

با توجه به تقاضاهاى مکرر مشترکین مقطع راهنمایى مبنى بر این که موضوع پژوهش هاى ارائه شده براى مقطع راهنمایى و دبیرستان (به صورت مشترک) گاهى براى گروه سنى راهنمایى سنگین است و آنان نمى توانند درباره موضوع پژوهش معرفى شده مقاله بنویسند, تصمیم گرفتیم با توجه به توان و معلومات مشترکین مقطع راهنمایى, از این شماره به بعد موضوع پژوهش جداگانه اى براى این مقطع در نظر بگیریم.

مقطع راهنمایى از مقاطع بسیار حساس و سرنوشت ساز است. نوجوان پس از طى مقطع ابتدایى وارد عرصه جدیدى مى شود, آموزگاران متعددى پیدا مى کند و در برابر علوم تازه و گوناگون قرار مى گیرد, بنابراین لازم است با شوق و ذوق به درس آموزى پرداخته و جدى تر درس بخواند, چرا که پایه هاى درسى را از دوره راهنمایى باید محکم کرد تا در مقطع دبیرستان با مشکل مواجه نشد.
نوجوانان باید بدانند که دوران کودکى سپرى شده و مقطع ابتدایى نیز گذشته است, همّ و غم آنان نباید بازى کودکانه باشد, آینده را در نظر بگیرند و براى فرداهاى خود تلاش کنند. جوان نوخاسته از همین دوران باید به فکر خودکفایى مادى و معنوى باشد, پول هایى که به عنوان عیدى و یا توجیبى به دست مى آورد نباید بدون محاسبه خرج کند, بلکه باید آن را براى روز مبادا ذخیره نگه دارد. حتى اگر پدر و مادر هم ثروت مند باشند نوجوان نباید پول ها را در راه خریدن چیزهاى غیر لازم و هوس هاى بچه گانه خرج کند, باید حساب پس اندازى در بانک باز کند و پول هاى اضافى خود را در آن نگه دارد که گفته اند: قطره قطره جمع گردد وانگهى دریا شود. در این صورت خواهد فهمید که خودکفایى مالى چه قدر جالب و لذت بخش است. کم نیستند نوجوان هایى که در تعطیلات تابستان کار مى کنند تا بتوانند به تحصیل ادامه دهند, زیرا زندگى بدون درس و تحصیل ارزش ندارد. حیات واقعى انسان در پرتو تحصیل است. آدم بى سواد, کور است و نمى تواند در زندگى شخصیتى پیدا کند. حضرت على در ضمن شعرى مى فرماید: (کسى که همدم علم و دانش است, همواره زنده است و پس از مرگش نیز حیات جاودانى دارد; ولى آن کس که همراه جهل و بى سوادى باشد, مرده است, اگرچه روى زمین زندگى کند.)
خوش بختانه دین اسلام بیشتر و جدى تر از هر مذهب و مکتبى دیگر, پیروان خود را به درس و تحصیل تشویق کرده است. امام صادق(ع) مى فرماید: (من دوست دارم اصحابم را با تازیانه بزنند و آنان را به درس و تحصیل وادار کنند). این همان تعلیمات اجبارى عمومى است که امروزه به صورت شعار در دنیا مطرح شده است.
پیامبر فرمود: (هرکس در مجلس دوستانه اى بنشیند و بر علم و معرفت او افزوده نشود, چنین نشستى باعث دورى وى از خدا خواهد شد). چون انسان نباید وقت گران بهاى خود را بیهوده مصرف کند.چنین گفت پیغمبر راستگوى/ز گهواره تا گور دانش بجوى.
غربى ها علم را براى رسیدن به پول و مقام ضرورى مى دانند, اما مسلمان علم را یک ارزش معنوى مى شمارد و دانش را براى انسان یک نوع کمال و شرافت به حساب مى آورد. اگر بچه هاى مسلمان در تحصیل علم نکوشند, روز قیامت آن ها را بازخواست مى کنند. مضافاً این که به کمک علم, مى توان مشکلات زندگى آینده را برطرف کرد. حدیثى از پیامبر اکرم رسیده است که فرمود: (بچه هاى آدم در قیامت قدم از قدم برنمى دارند مگر این که سه چیز از آنان مى پرسند: 1. عمرت را در چه راهى تلف کردى؟ 2. مالت را از کجا به دست آوردى و در چه راهى خرج کردى؟ 3. جوانى ات را چگونه به پیرى رساندى؟)

یکى از امتیازات علم این است که عموم مردم, عالمان را احترام مى کنند و آنان را در بالاى مجلس مى نشانند. حضرت على مى فرماید: (در شرافت علم همین قدر بس کسى را که سواد و علم ندارد, اگر به او بگویى تو عالم و دانشمندى, بسیار خوشحال مى شود, و در پستى جهل و بى سوادى همین بس که اگر شخصى را بى سواد خطاب کنند, سخت ناراحت مى شود.)

پس باید همگى تلاش کنیم و با بى سوادى مبارزه کنیم و به مدارج عالى علمى برسیم.
قرآن در سوره علق مى فرماید: (اقرأ وربّک الاکرم* الذى عَلَّم بالقلم* علم الانسانَ ما لم یعلم; بخوان پروردگارت را که اکرم و از هر کریمى باکرامت تر است* آن خدایى که به قلم آموخت و علومى را که انسان نمى دانست به وى تعلیم داد.)
روزگارى که مردم شبه جزیره عربستان از علم و دانش و قلم و کاغذ خبرى نداشتند و جهل و بى سوادى زندگى آنان را فراگرفته بود, قرآن از علم و قلم سخن به میان آورد و آنان را با دانش و علم آموزى آشنا کرد. قرآن یکى از علل توجه به خدا را علم آموزى آن معلم بزرگ به انسان ها مى داند; پس علم مایه فضیلت و برترى انسان است و اولین و بزرگ ترین آموزگار بشر, خداوند متعال است.
نوجوان ذاتاً به دانش علاقه مند است, لیکن در روش درس خواندن نیاز به راهنمایى دارد. براى این که بتوانیم مطالب را بهتر به خاطر بسپاریم و در تحصیل موفق باشیم, رعایت امورى لازم است: 1. علاقه به مطالعه; 2. برنامه ریزى; 3. فهم مطالب; 4. استراحت مطلق پس از مطالعه علمى; 5. تکرار; 6. انتخاب مکان و زمان مناسب براى مطالعه; 7. یادداشت بردارى و خلاصه نویسى; 8. نقل و بیان مطالب; 9. خط کشیدن زیر عبارات مهم; 10. تغذیه مناسب.